Ποια είναι η φαρμακευτική θεραπεία της;
Προς το παρόν δεν υπάρχει θεραπεία για την νόσο του Πάρκινσον. Υπάρχει όμως δυνατότητα αποτελεσματικής αντιμετώπισης των συμπτωμάτων με διάφορες αγωγές, φαρμακευτικές και μή. Όταν ο γιατρός συστείνει μία αγωγή έχει πάντα στο μυαλό του κατά πόσον τα συμπτώματα της νόσου διαταράσσουν την καθημερινή ζωή του αρρώστου και την προσαρμόζει στα μέτρα του. Επειδή κάθε ασθενής αντιδρά με τον δικό του τρόπο σε ένα φάρμακο, χρειάζεται χρόνος, υπομονή και συνεργασία θεράποντος και ασθενούς προκειμένου να βρεθεί το καταληλότερο δυνατόν δοσολογικό σχήμα. Χωρίς αμφιβολία, μέχρι σήμερα δεν έχει βρεθεί φάρμακο που να αντικαταστήσει επάξια την λεβοντόπα καλούμενη επίσης L-dopa ή L-3,4-διυδρόξυφαινυλαλανίνη και η οποία αποτελεί πρόδρομο ουσία της ντοπαμίνης. Τα νευρικά εγκεφαλικά κύτταρα χρησιμοποιούν την χορηγούμενη λεβοντόπα για να φτιάξουν ντοπαμίνη, προκειμένου να αναπληρώσουν την ντοπαμίνη που χάνεται λόγω της νόσου. Η ντοπαμίνη από μόνη της δεν μπορεί να δωθεί, διότι δεν μπορεί να περάσει τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό, ένα πολύπλοκο πλέγμα λεπτών αρτηριών και φλεβών καθώς και κυττάρων που διηθεί το αίμα που φτάνει στον εγκέφαλο. Συνήθως την λεβοντόπα την χορηγούμε είτε μαζί με βενζεραζίδη, συνδιασμός που έχει το εμπορικό όνομα Madopar®, είτε μαζί με καρβιντόπα με το εμπορικό όνομα Sinemet®. Οι ουσίες αυτές αναστέλλοντας την δράση ενός ενζύμου καθυστερούν την μετατροπή της λεβοντόπα σε ντοπαμίνη πρίν αυτή φτάσει στον επιθυμητό στόχο που είναι ο εγκέφαλος. Έτσι ελαχιστοποιούνται μερικές ανεπιθύμητες ενέργειες που ακολουθούν την θεραπεία με λεβοντόπα και επίσης εξοικονομούμε λεβοντόπα, διότι αλλιώς θα χρειαζόντουσαν πολύ μεγαλύτερες ποσότητες της ουσίας αυτής, για να φτάσει αυτή στον εγκέφαλο.

Τον τελευταίο καιρό υπάρχει η δυνατότητα, σε προχωρημένες περιπτώσεις, συνεχούς, με την βοήθεια αντλίας, χορήγησης της λεβοντόπα σε μορφή gel, στο λεπτό ένερο μετά από γαστροστομία. Έτσι τα επίπεδα λεβοντόπα του πλάσματος είναι ομαλότερα και η δράση του φαρμάκου σταθερότερη. Αν και η λεβοντόπα βοηθά με θαυματουργό τρόπο τα τρία τέταρτα των παρκινσονικών ασθενών, εν τούτοις δεν απαντούν το ίδιο όλα τα συμπτώματα στο φάρμακο. Η βραδυκινησία και η δυσκαμψία ανταποκρίνονται καλύτερα ενώ ο τρόμος και τα προβλήματα ισορροπίας πολύ λιγότερο ή και καθόλου. Η λεβοντόπα είναι ένα φάρμακο που περνάει από το στομάχι και απορροφάται στο έντερο όπως όλα τα άλλα φάρμακα που παίρνουμε από το στόμα. Χορηγείται σε τρείς, τέσσερις ή και παραπάνω δόσεις την ημέρα, ανάλογα με τις ανάγκες του αρρώστου.

Ο χρόνος λοιπόν που παίρνουμε το φάρμακο σε σχέση με τα γεύματα, η συνχορήγηση με άλλα φάρμακα, όπως επίσης η περιεκτικότητα των τροφών σε πρωτείνες, μπορούν να αυξήσουν ή να ελαττώσουν την αποτελεσματικότητά της. Δυστυχώς παρά τα θεαματικά της αποτελέσματα, η λεβοντόπα δεν σταματά την συνεχή απώλεια των νευρικών κυττάρων, άρα και την πρόοδο της νόσου. Μάλιστα γίνεται αρκετή συζήτηση στην διεθνή βιβλιογραφία -που δεν έχει όμως μέχρι στιγμής καταλήξει σε σαφή συμπεράσματα- για το άν κάτω από κάποιες συνθήκες και η ίδια η λεβοντόπα συνεισφέρει στον κυτταρικό θάνατο. Στις ανεπιθύμητες ενέργειες της λεβοντόπα περιλαμβάνονται η ανορεξία, η ναυτία και οι έμμετοι, καθώς και άλλα ενοχλήματα από το πεπτικό σύστημα, η κεφαλαλγία, η υπόταση και σπανιώτερα η καρδιακή αρρυθμία, οι αιματολογικές διαταραχές, οι εφιάλτες, η σύγχυση και η ψύχωση με ψευδαισθήσεις.
Σε ασθενείς που λαμβάνουν για μεγάλο χρονικό διάστημα υψηλές δόσεις φαρμάκου παρουσιάζονται παράδοξες ακούσιες κινήσεις, καθώς και ημερήσιες διακυμάνσεις των συμπτωμάτων που άλλοτε σχετίζονται με το δοσολογικό σχήμα (όπως το φαινόμενο της “εξασθένησης” της δράσης του φαρμάκου που εμφανίζεται λίγο πρίν πάρει ο ασθενής την επόμενη δόση) και άλλοτε είναι απρόβλεπτες και βασανιστικές. Στην δεύτερη περίπτωση οι βελτιώσεις και οι επιδεινώσεις των συμπτωμάτων διαδέχονται οι μεν τις δε, απότομα και απροειδοποίητα και είναι ανεξάρτητες από τον χρόνο λήψης του φαρμάκου. Στην πλειοψηφία τους οι ανεπιθύμητες ενέργειες της λεβοντόπα αντιμετωπίζονται σήμερα ικανοποιητικά είτε με την τροποποίηση του δοσολογικού σχήματος, είτε με την προσθήκη άλλων φαρμάκων, είτε τέλος με διάφορες άλλες τεχνικές.

Υπάρχουν άλλα φάρμακα που αντιμετωπίζουν τα συμπτώματα της νόσου;
Ευτυχώς σήμερα διαθέτουμε και άλλες φαρμακευτικές επιλογές. Τα φάρμακα αυτά χορηγούνται άλλοτε μόνα τους και άλλοτε μαζί με την λεβοντόπα, προκειμένου να αντιμετωπιστούν κάποια συγκεκριμένα συμπτώματα ή στάδια της νόσου. Τέτοια είναι:
οι συναγωνιστές της ντοπαμίνης (βρωμοκρυπτίνη-Parlodel®, λισουρίδη-Dipergon®, περγολίδη-Celance®, απομορφίνη-Αpo-go® για υποδόρια χορήγηση και οι με πιό εξειδικευμένη δράση, ροπινιρόλη-Requip®, πραμιπεξόλη-Mirapex® , ροτιγοτίνη Neupro®) που μιμούνται την δράση της ντοπαμίνης στον εγκέφαλο και είναι πολύ χρήσιμοι στην φάση των διακυμάνσεων διότι αυξάνουν τον χρόνο που ο ασθενής βρίσκεται σε ικανοποιητική κινητική κατάσταση. Αρκετοί προτείνουν τη χρήση τους και κατά τα αρχικά στάδια της νόσου, προκειμένου να γίνει “οικονομία” στην λεβοντόπα και έτσι να καθυστερήσει η εμφάνιση παραδόξων ακουσίων κινήσεων.
η σελεγιλίνη-Procythol® και η ρασαγιλίνη-Azilect ®που αναστέλλουν (η δεύτερη ισχυρότερα) το ένζυμο MAO-B. Τo ένζυμο αυτό διασπά την ντοπαμίνη που βρίσκεται στον εγκέφαλο (είτε την φυσιολογικά υπάρχουσα είτε αυτή που προκύπτει μετά από χορήγηση λεβοντόπα). Έτσι αφού εμποδίζεται η δράση της ΜΑΟ-Β, συσσωρεύεται περισσότερη ντοπαμίνη στα επιζώντα μέχρι στιγμής εγκεφαλικά νευρικά κύτταρα. Διάφορες μελέτες αναφέρουν ότι καθυστερεί τουλάχιστον για ένα χρόνο την ανάγκη για χορήγηση λεβοντόπα και ότι έχει κάποιου βαθμού δυνατότητες προστασίας των νευρικών κυττάρων. Μερικοί γιατροί είναι υπέρ της άποψης της χορήγησης του φαρμάκου μόνου του, στην αρχή της νόσου.

Tα φάρμακα που αναστέλλουν ένα άλλο ένζυμο με το όνομα COMT όπως η τολκαπόνη-Tasmar® το οποίο χρειάζεται προσοχή στην χορήγηση λόγω παρουσίας ανεπιθυμήτων ενεργειών από το ήπαρ, και η εντακαπόνη-Comtan® Το ένζυμο αυτό που βρίσκεται και στον εγκέφαλο αλλά και στο υπόλοιπο σώμα, διασπά την λεβοντόπα δημιουργώντας όμως άχρηστες ή και επιβλαβείς ουσίες και όχι ντοπαμίνη όπως θα θέλαμε. Αναστέλλοντας λοιπόν τα φάρμακα αυτά την COMT μας παρέχουν την δυνατότητα καλύτερης αξιοποίησης της χορηγούμενης λεβοντόπα, επιτρέποντας έτσι σε χαμηλότερες δόσεις λεβοντόπα να επιφέρουν το επιθυμητό αποτέλεσμα. Θεωρούνται επίσης χρήσιμα φάρμακα στο φαινόμενο “εξασθένησης” της δράσης διότι αυξάνουν τον χρόνο δράσης κάθε δόσης λεβοντόπα. Ο συνδυασμός λεβοντόπα-καρβιντόπα-εντακαπόνης κυκλοφορεί σα ένα δισκίο στην Ελλάδα με το όνομα Stalevo®
τα αντιχολινεργικά φάρμακα (τριεξυφαινιδύλη-Artane®, βιπεριδένη-Akineton®, βοναπρίνη-Sormodren®, ορφεναδρίνη-Disipal®) που ήταν τα κύρια φάρμακα για την νόσο του Πάρκινσον μέχρι την ανακάλυψη της λεβοντόπα. Βοηθούν αρκετά τον τρόμο και την δυσκαμψία και είναι αποτελεσματικά στον φαρμακογενή παρκινσονισμό. Συχνά στους μεγάλης ηλικίας ασθενείς οι γιατροί τα αποφεύγουν, διότι δημιουργούν αρκετές ανεπιθύμητες ενέργειες.

Η αμανταδίνη-Symmetrel® ένα αρκετά παλαιό φάρμακο που αρχικά χρησιμοποιήθηκε κατά των ιογενών λοιμώξεων, όμως τελευταία φαίνεται ότι διαθέτει πολλές ενδιαφέρουσες αντιπαρκινσονικές και κυτταροπροστατευτικές ιδιότητες.
Τα φάρμακα δεν πρέπει ποτέ να διακόπτονται απότομα. Την διακοπή και την αντικατάσταση ενός φαρμάκου την κάνει πάντοτε σε συνεργασία με τον ασθενή, ο θεράπων ιατρός.
Η έρευνα στον τομέα της φαρμακευτικής αντιμετώπισης της νόσου του Πάρκινσον, συνεχίζεται απο κοινού με την έρευνα για την αιτιολογία της νόσου, αλλά και των επιμέρους διαταραχών της. Αρκετά ερωτήματα που αφορούν στη δράση των ήδη υπαρχόντων φαρμάκων ακόμη δεν έχουν διευκρινιστεί. Νέες επίσης ουσίες και τρόποι χορήγησης βρίσκονται σε διάφορα πειραματικά στάδια και μελετώνται οι φαρμακολογικές τους ιδιότητες.